by

adv. door; bij; met

--------

pref. langs, voorbij; bij, vlakbij, naast

--------

prep. door; met, per; bij

by¹

[ baj] 〈bijwoord〉

1 langs ⇒ voorbij

2 nabij ⇒ dichtbij, in de buurt

♦voorbeelden:

1   he came by for a chat • hij kwam langs om een praatje te maken

     he drove by in a red car • hij reed voorbij in een rode auto

     in years gone by • in vervlogen jaren

2   be by • erbij/in de buurt zijn

     lay/put/set something by • iets opzij leggen 〈voornamelijk geld〉

¶ by and by • straks

     by and large • over 't algemeen

————————

by²

[ baj] 〈voorzetsel〉

1 〈nabijheid, voornamelijk van plaats〉bij ⇒ dichtbij, vlakbij, naast; 〈op kompasroos〉 ten

2 〈weg, medium enz.〉door ⇒ langs, via, voorbij

3 〈tijd〉tegen ⇒ vóór, niet later dan; 〈bij uitbreiding〉 op, om 〈bepaald tijdstip〉; in 〈bepaald jaar〉

4 〈instrument, middel enz.〉door ⇒ door middel/toedoen van, per, als gevolg van

5 〈duidt een relatie van betrokkenheid, vergelijking aan〉ten opzichte van ⇒ met betrekking tot, ten aanzien van, wat … betreft

6 〈tijd of omstandigheid〉bij ⇒ tijdens

7 〈opeenvolging〉na ⇒ per

♦voorbeelden:

1   he stayed by the cupboard • hij hing in de buurt van de kast rond

     North by East • noord ten oosten

     he sat by the river • hij zat aan de kant van de rivier

     a house by the sea • een huis aan zee

     sit by my side • kom naast mij zitten

     I keep it by me all the time • ik heb het altijd bij me

     by oneself • alleen

2   travel by air • vliegen

     he went by the motorway • hij ging via de autoweg

     taught by radio • via de radio geleerd

     she dropped by Sheila's • zij ging bij Sheila langs

3   finished by Sunday • klaar tegen zondag

     by 1980 it had become clear that … • (al) in 1980/zo tegen 1980 was het duidelijk geworden dat …

     by now • nu (al)

4   by accident • per ongeluk

     two meters by fifty centimeters • twee meter bij vijftig centimeter

     by sheer chance • door zuiver toeval

     by force • met geweld

     deceived by his friend • bedrogen door zijn vriend

     they came by the hundreds • ze kwamen met honderden

     he missed by an inch • hij miste op een paar centimeter

     I can tell by your looks • ik kan het aan je (uiterlijk) zien

     known by the name of Jack • bekend onder de naam Jack

     he died by the sword • hij sneuvelde door het zwaard

     divide four by two • deel vier door twee

     a daughter by his first wife • een dochter van zijn eerste vrouw

     he began by tidying up • hij begon met op te ruimen

     I did it all by myself • ik heb het helemaal alleen gedaan

5   by birth • van geboorte

     paid by the hour • per uur betaald

     by profession • van beroep

     play by the rules • volgens de regels spelen

     it's eight o'clock by my watch • het is acht uur op mijn horloge

     that's fine by me • ik vind het/wat mij betreft is het goed/best

6   dinner by candlelight • eten bij kaarslicht

     by day • overdag

     by night • 's nachts

7   day by day • dag na dag

     he got worse by the hour • hij ging van uur tot uur achteruit

     little by little • beetje bij beetje

¶ swear by the Bible • op de bijbel zweren